 
|
|||||||
| UMP POZNAŃ | STRONA GŁÓWNA >> KIERUNEK FARMACJA >> BOTANIKA FARMACUETYCZNA | ||||||
|
Aktualizacja strony: 25-03-2018, godz. 20:58
ROZKŁAD ZAJĘĆ Z BOTANIKI FARMACEUTYCZNEJ DLA I ROKU KIERUNKU FARMACJA W SEMESTRZE II - letnim ROK AKADEMICKI 2017/2018 _____________________________________________________________ Ćwiczenia: Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Biotechnologii Roślin sala 213 Środa - 11:30 - 13:00 gr. 3 prowadzący : dr Anna Budzianowska/ dr Małgorzata Kikowska 13:15 - 14:45 gr. 5 „ dr hab. Marcin Ożarowski / mgr Michał Maliński 15:00 – 16:30 gr. 2 „ dr hab. Marcin Ożarowski / mgr M.Maliński Czwartek - 10:00 - 11:30 gr. 6 „ dr Małgorzata Kikowska / dr hab. M. Ożarowski 11:30 - 13:00 gr. 4 „ dr Małgorzata Kikowska / dr A. Budzianowska 13:15 - 14:45 gr. 1 „ dr Anna Budzianowska / mgr M. Maliński
Prezentacje studenckie – Farmacja 2017/18
Tematy :
Semestr zimowy
2. Zastosowanie sinic w medycynie i przemyśle. ( na ćw.5)
3. Polskie grzyby jadalne i trujące. Wartość, znaczenie lecznicze i odżywcze grzybów. (na ćw.6)
4. Modyfikacje morfologiczne liści (rośliny wodne, pnące, sukulenty, owadożerne). (na ćw.13) Semestr letni 5. Skrzypy – biologia, znaczenie lecznicze i kosmetyczne. (na ćw.18)
6. Owoce suche : klasyfikacja i przykłady owoców leczniczych. (na ćw.23)
7. Owoce mięsiste : klasyfikacja i przykłady owoców leczniczych. (na ćw.24)
8. Morfologiczne i anatomiczne różnice pomiędzy roślinami jedno - i dwuliściennymi. (na ćw.26)
9. Wstęp do analizy aeropalinologicznej . Alergie pyłkowe. (na ćw.28)
Botanika farmaceutyczna
Semestr zimowy spr. teoretyczny I (08, 09. I.2018) zakres - od cw. 1 do 11 spr. praktyczny I (29, 30 I.2018) zakres - od ćw.1 - 11 - materiały zapasowe, związki mineralne, grzyby, glony, mitoza, skórka i jej wytwory, utwory wydzielnicze, tkanka przewodząca, tkanka wzmacniająca)
Semestr letni Spr. teoretyczne
Spr.II 04, 05.04 ( zakres: od ćw.13 do 21 – budowa liści, korzeni, łodyg nadziemnych, podziemnych, gałązek )
Spr.III 23, 24.05 ( zakres: od ćw. 22 do 28 – budowa kwiatów, kwiatostanów, pyłków, owoców, nasion, charakterystyka wybranych 8 rodzin )
Spr. praktyczne Spr.prakt. II 25, 26.04 ( preparaty mikroskopowe od ćw. 13 do 23 – organy roślinne )
Spr.prakt III 13, 14.06 ( okazy zielnikowe ok. 60 gatunków, lista - ćw. 30 )
Zakres sprawdzianu praktycznego I z botaniki farmaceutycznej r. akad.2017/2018 _____________________________________________________________________________________________ Preparat Elementy diagnostyczne Gatunek i surowiec Rodzina/Wyższy takson leczniczy _____________________________________________________________________________________________
1. Korzeń mniszka Sferokryształy inuliny, Taraxacum officinale, Asteraceae (prz.podł.) rury mleczne członowane Taraxaci radix / herba (Liguliflorae)
2. Ziarniak pszenicy Warstwa aleuronowa, Triticum aestivum Poaceae (prz.poprz.) ziarna skrobi Tritici caryopsis/amylum
3. Okwiat konwalii Rafidy szcz.wapnia, Convallaria maialis, Convallariaceae papille (brodawki) Convallariae herba
4. Korzeń mydlnicy Druzy szcz.wapnia Saponaria officinalis, Caryophyllaceae (prz.poprz.) Saponariae radix/herba
5. Korzeń rzewienia Druzy szcz.wapnia Rheum palmatum, Polygonaceae (prz.poprz.) Rhei radix
6. Korzeń pokrzyku Piasek krystaliczny Atropa belladonna, Solanaceae (prz.poprz.) szcz.wapnia Belladonnae radix/ folium 7. Epiderma pędu Paracytyczne aparaty szpark., Equisetum arvense, Equisetaceae, skrzypu skrzemieniałe fałdy na Equiseti herba Equisetales, powierzchni kom. przyszpark. Sphenophytina
8. Wierzch.wzrostu Mitoza (fazy) Allium cepa, Alliaceae korz.cebuli Allii cepae bulbus
9. Wierzch.wzrostu C-mitoza (c-metafaza) Allium cepa, Alliaceae korz.cebuli traktowane Allii cepae bulbus przyżyciowo kolchicyną
10/11. Pleśń Komórczaki Rhizopus sp., Zygomycetes, Mucor sp. Fungi
12. Pleśń Strzępki grzybni Penicillium sp. Plectomycetes, z przegrodami Aspergillus sp. Fungi
13/14. Plecha morszczynu Plecha tkankowa - Fucus vesiculosus, Protista,Chromista, (prz.poprz.i prz.podł.) tkanki właściwe Fucus Phaeophyta, Fucaceae
15. Skórka liścia bielunia Ap.szpark.anizocytyczne, Datura stramonium, Solanaceae włoski maczugowate Stramonii folium i bezgłówk. członowane
16. Skórka liścia naparstnicy Skórka o perełkowato zgrubiałych Digitalis lanata, Scrophulariaceae wełnistej ścianach bocznych, włoski główk. Digitalis lanatae z dwukomórkową główką i jednokom. folium trzonkiem, ap.szp.anomocytyczne
17. Liść prawoślazu Włoski krzaczkowate Althaea officinalis, Malvaceae (prz.poprz.) 2-8 ramienne, Althaeae folium/ włoski główkowate, radix druzy szcz.wapnia
18. Kwiat rurkowaty arniki Włoski bliźniacze na zalążni Arnica montana, Asteraceae i gruczołowe typu Asteraceae Arnicae flos (Tubuliflorae) (Compositae) 19. Kwiat lawendy Włoski okrywające (drzewiaste) Lavandula angustifolia, Lamiaceae (prz. poprz. kielicha) i gruczołowe różyczkowate typu Lavandulae flos Lamiaceae (Labiatae)
20/21.Liść mięty pieprzowej Włoski gruczołowe różyczkowate Mentha piperita, Lamiaceae (prz.poprz. i skórka) typu Lamiaceae (Labiatae), Menthae piperitae włoski główkowate i bezgłówk. folium członowane,ap.szp.diacytyczne
22. Kwiat rurkowaty Włoski gruczołowe dwoinkowate Matricaria recutita = Asteraceae rumianku pospolitego typu Asteraceae (Compositae), Chamomilla recutita, (Tubuliflorae) ziarna pyłku Matricariae flos
23. Liść wawrzynu Komórki olejkowe Laurus nobilis, Lauraceae (prz.poprz.) Lauri folium
24/25. Korzeń omanu Zbiorniki wydzielnicze Inula helenium, Asteraceae (prz.poprz. i podł.) Inulae radix (Tubuliflorae)
26/27. Korzeń lubczyka Przewody wydzielnicze Levisticum officinale, Apiaceae (prz.poprz. i podł.) Levistici radix
28/29. Łodyga przestępu Wiązka przewodząca bikolateralna Bryonia alba, Cucurbitaceae (prz.poprz. i podł.) otwarta, typy naczyń Bryoniae radix
30/31. Gałązka dębu Sklerenchyma –brachysklereidy Quercus robur, Fagaceae (prz.poprz. i podł) i włókna okrysztalone Q. sessilis, Quercus cortex
32. Łodyga jasnoty białej Kolenchyma kątowa Lamium album, Lamiaceae (prz.poprz.) Lamii albi flos/ herba 33. Łodyga dzikiego bzu Kolenchyma płatowa Sambucus nigra, Caprifoliaceae (prz.poprz.) Sambuci flos
34. Łodyga pokrzywy Wiązki przewodzące otwarte, Urtica dioica, Urticaceae (prz.poprz.) włókna, kolenchyma kątowa, Urticae folium/ druzy, włoski herba/radix
Zasady opracowania i oceny sprawdzianu praktycznego I (Dwa preparaty) 1. Należy rozpoznać: komórki, tkanki i elementy diagnostyczne. Podaj gatunek, w którym obserwowano w/w elementy i pochodzący z niego surowiec leczniczy. Nazwij również rodzinę lub / i inny wyższy takson, organ, rodzaj preparatu. Obowiązują nazwy po łacinie i po polsku.
2. Scharakteryzuj obserwowane komórki, tkanki oraz elementy diagnostyczne.
Sprawdzian praktyczny II 1/1a. Convallaria majalis – liść- p. poprz., skórka 2/2a. Rutae folium - p.poprz., skórka liście ekwifacjalne 3/3a. Uvae-ursi folium - p.poprz., skórka 4/4a. Melissae folium - p. poprz., skórka liście bifacjalne 5/5a. Vitis idaeae folium - p.poprz., skórka 6. Acorus calamus – korzeń – p.poprz 7. Iris germanica – korzeń – p.poprz. korzenie jednoliściennych 8. Primulae radix - p.poprz. 9. Valerianae radix - p.poprz. korzenie dwuliściennych- 10. Belladonnae radix - p.poprz. 11/11a. Levistici radix - p.poprz., p.podł. korzenie dwuliściennych – 12/12a. Taraxaci radix - p.poprz., p.podł. 13/13a. Equisetum arvense – pęd zielony – p.poprz, skórka 14. Convallaria majalis – łodyga kwiatostanowa – p.poprz. 15. Graminis rhizoma - p.poprz. łodygi nad- i podziemne 16. Calami rhizoma - p.poprz. 17. Adonis vernalis - łodyga - p.poprz. 18. Ruta graveolens – łodyga - p.poprz. łodygi nadziemne 19. Saponaria officinalis – łodyga – p.poprz. (skórka jako tkanka 20. Bistortae rhizoma – p.poprz. 21. Valeriana officinalis - kłącze – p.poprz. kłącza dwuliściennych 22/22a. Quercus robur – gałązka – p. poprz. i podł. 23/23a. Salix purpurea – gałązka – p.poprz. i podł. 24. Foeniculi fructus – p.poprz. 25. Lini semen – p.poprz. 26. Trigonellae foenugraeci semen – p.poprz.
SPRAWDZIAN PRAKTYCZNY II - ZASADY Sprawdzian trwa 1,5 godziny. Student otrzymuje dwa nieopisane preparaty. 1. Samodzielnie ogląda go pod mikroskopem pod odpowiednim powiększeniem i wykonuje - schematyczny, dla przekrojów poprzecznych wraz ze szczegółowym rysunkiem elementów diagnostycznych - szczegółowy wszystkich tkanek z elementami diagnostycznymi ze skórek i przekrojów podłużnych. Rysunki podpisuje, uwzględniając rodzaj preparatu i powiększenie mikroskopu. Wskazuje 2. Podaje po łacinie i po polsku nazwy rozpoznanego gatunku, rodziny, wyższego taksonu, 3. Uzasadnia rozpoznanie: - organu - budowy pierwotnej lub wtórnej - klasy - gatunku rośliny
W celu zaliczenia sprawdzianu student musi rozpoznać oba preparaty ! Zasady oceniania Rozpoznanie – 4 pkt. Rysunki – 5 pkt. Uzasadnienie – 6 pkt. _________________ w sumie 15 pkt. x2 = 30 pkt. nd 0 - 17 dst 18 - 20 ddb 21 - 23 db 24 - 26 pdb 27 - 28 bdb 29 - 30
Materiały do ćwiczeń I semestr
__________________________________________________________________________________________ Zajęcia organizacyjne Składniki komórkowe o znaczeniu diagnostycznym – szczawian wapnia ĆWICZENIE 1. ZWIĄZKI MINERALNE (26-IX.2017r.; 02-X.2017 r.) Sprawy organizacyjne dotyczące ćwiczeń. Sposoby przygotowywania preparatów. Posługiwanie się mikroskopem oraz dokumentacja obserwacji. Materiał: Cepae bulbus – cebula (łuski okrywające) Allium cepa L. – cebula Rodzina: Alliaceae – czosnkowate (dawniej Liliaceae – liliowate) Składniki komórkowe o znaczeniu diagnostycznym ĆWICZENIE 2. ZWIĄZKI MINERALNE (09, 10-X.) Materiał: Convallariae herba – ziele konwalii (okwiat) Convallaria maialis L. – konwalia majowa Rodzina: Convallariaceae – konwaliowate (dawniej Liliaceae – liliowate) Rhei radix – korzeń rzewienia Rheum palmatum L. – rzewień palczasty Rodzina: Polygonaceae – rdestowate Saponariae radix – korzeń mydlnicy Saponaria officinalis L. – mydlnica lekarska Rodzina: Caryophyllaceae – goździkowate Belladonnae radix – korzeń pokrzyku Atropa belladonna L. – pokrzyk wilcza jagoda Rodzina: Solanaceae – psiankowate KRZEMIONKA Equiseti herba – ziele skrzypu Equisetum arvense L. – skrzyp polny Rodzina: Equisetaceae – skrzypowate WĘGLAN WAPNIA Liść figowca Ficus elastica Roxb. – figowiec sprężysty Rodzina: Moraceae – morwowate Urticae folium – liść pokrzywy Urtica dioica L. – pokrzywa zwyczajna Rodzina: Urticaceae – pokrzywowate
Zagadnienia do przygotowania: Pojęcie wydalin. Pojęcie idioblastu. Rola szczawianu wapnia w fizjologii komórek roślinnych. Formy krystaliczne szczawianu wapnia: jedyńce, druzy, rafidy, piasek krystaliczny, styloidy i inne. Znaczenie diagnostyczne kryształów szczawianu wapnia. Węglan wapnia i krzemionka w komórkach roślinnych – postać, lokalizacja i znaczenie. Identyfikacja substancji mineralnych występujących w komórkach roślinnych – charakterystyczne reakcje. Pojęcie i budowa cystolitu. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku szczegółowego
Wykonanie rysunku schematycznego przedstawiającego lokalizację kryształów Wykonanie rysunku szczegółowego rafidów
Wykonanie rysunku szczegółowego idioblastu z uwzględnieniem komórek otaczających
Wykonanie rysunku szczegółowego aparatu szparkowego i komórek otaczających
Wykonanie rysunków szczegółowych Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Składniki komórkowe o znaczeniu diagnostycznym ĆWICZENIE 3. MATERIAŁY ZAPASOWE W KOMÓRKACH ROŚLINNYCH (16, 17-X.) Materiał: SKROBIA Solani amylum – skrobia ziemniaka Solanum tuberosum L. – ziemniak, psianka ziemniak Solanaceae – psiankowate Tritici amylum – skrobia pszenicy Triticum aestivum L. – pszenica zwyczajna Poaceae – wiechlinowate (dawniej Gramineae – trawy) Maydis amylum – skrobia kukurydzy Zea mays L. – kukurydza zwyczajna Poaceae – wiechlinowate Oryzae amylum – skrobia ryżu Oryza sativa L. - ryż siewny Poaceae – wiechlinowate INULINA Taraxaci radix – korzeń mniszka Taraxacum officinale Web. – mniszek lekarski Asteraceae – astrowate (dawniej Compositae – złożone) ŚLUZ Lini semen – nasienie lnu Linum usitatissimum L. – len zwyczajny Linaceae – lnowate Plantaginis ovatae semen – nasienie babki jajowatej Plantago ovata Forssk. – babka jajowata Plantaginaceae – babkowate Althaeae radix – korzeń prawoślazu Althaea officinalis L. – prawoślaz lekarski Malvaceae – ślazowate
HEMICELULOZA Strychni semen – nasienie kulczyby Strychnos nux vomica L. – kulczyba wronie oko Loganiaceae – połatowate TŁUSZCZE, BIAŁKA Ricini semen – nasienie rącznika Ricinus communis L. – rącznik pospolity Euphorbiaceae – wilczomleczowate Tritici caryopsis – ziarniak pszenicy Triticum aestivum L. – pszenica zwyczajna Poaceae – wiechlinowate
Zagadnienia do przygotowania: Polisacharydy występujące u roślin (celuloza, skrobia, inulina itp.), ich budowa chemiczna, właściwości i funkcje. Funkcja, synteza, lokalizacja i występowanie skrobi. Morfologia ziaren skrobi – złożoność, uwarstwienie, wielkość, kształt. Znaczenie skrobi dla człowieka. Zastosowanie skrobi w farmacji. Skrobie farmakopealne. Śluzy pochodzenia roślinnego – skład chemiczny, występowanie i funkcja, właściwości, zastosowanie przez człowieka. Ziarna aleuronowe – budowa, funkcja, lokalizacja, występowanie. Wykrywanie węglowodanów, białek i tłuszczów – charakterystyczne reakcje. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunków szczegółowych
Obserwacja mikroskopowa i sporządzenie notatki
Wykonanie rysunku szczegółowego
Wykonanie rysunku szczegółowego
Przygotowanie preparatu z bielma nasienia rącznika Wykonanie rysunku szczegółowego
Obserwacja i sporządzenie notatki
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Organizmy plechowe ĆWICZENIE 4. KRÓLESTWO: FUNGI – GRZYBY WŁAŚCIWE. (23, 24-X.) Tkanka rzekoma Materiał:
Zagadnienia do przygotowania Systematyka i charakterystyka grzybów. Rozmnażanie grzybów. Budowa grzybni, strzępek, owocników i sklerocjów. Pojęcie pleśni. Pojęcie, struktura i występowanie tkanki rzekomej - plektenchymy i pseudoparenchymy. Znaczenie biologiczne, lecznicze i działanie szkodliwe grzybów pleśniowych. Działanie szkodliwe i lecznicze Secale cornutum. Morfologia i nazwy gatunkowe podstawowych grzybów jadalnych i trujących występujących w Polsce. Toksyny muchomora sromotnikowego. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku szczegółowego
Wykonanie rysunku szczegółowego
Wykonanie rysunku pseudoparenchymy z warstwy obwodowej i plektenchymy z części rdzeniowej - notatka
Wykonanie rysunku owocnika muchomora sromotnikowego Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Organizmy plechowe Ćwiczenie 5. GLONY TKANKOWE (06, 07-XI.) Królestwo: Chromista Gromada: Phaeophyta - brunatnice Materiał: Fucus – plecha morszczynu Fucus vesiculosus L. – morszczyn pęcherzykowaty Rodzina: Fucaceae – morszczynowate Zagadnienia do przygotowania: Systematyka i charakterystyka glonów. Rozmnażanie glonów. Pojęcie plechy tkankowej. Przykłady glonów i ich zastosowanie w medycynie, kosmetologii i innych gałęziach przemysłu. Pojęcie agaru i jego źródła. Charakterystyka sinic i ich zastosowanie w medycynie i przemyśle. Wykonanie ćwiczenia: 1. Analiza morfologiczna plechy morszczynu. Wykonanie rysunku poglądowego. 2. Obserwacja mikroskopowa plechy morszczynu w przekroju poprzecznym. Wykonanie rysunku schematycznego i szczegółowego. 3. Obserwacja mikroskopowa plechy morszczyny w przekroju podłużnym. Wykonanie rysunku szczegółowego części rdzeniowej niby-nerwu. 4. Obserwacja przykładowych rodzajów sinic w bocznych mikroskopach. Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczenia: Student:
ĆWICZENIE 6. CHROMOSOMY W KOMÓRKACH ROŚLINNYCH (13, 14-XI.) Materiał: Cepae bulbus – cebula cebuli Allium cepa L. – cebula zwyczajna Rodzina: Alliaceae – czosnkowate (dawniej Liliaceae –liliowate)
Wierzchołki wzrostu korzeni cebuli barwione acetoorceiną - naturalne i poddane działaniu substancji cytostatycznej pochodzenia roślinnego – kolchicyny.
Zagadnienia do przygotowania: Cykl życiowy komórki, podziały: mitotyczny i mejotyczny i ich fazy. Wrzeciono kariokinetyczne. Zaburzenia mitozy, aberracje chromosomów. Cytostatyki i ich znaczenie. Zastosowanie kolchicyny. Poliploidy.
Wykonanie ćwiczenia: 1. Sporządzenie notatki o metodzie wykonywania preparatów do analizy cytologicznej 2. Obserwacja chromosomów w komórkach merystemu wierzchołkowego korzonka cebuli. Wykonanie rysunku szczegółowego z kilku faz podziału mitotycznego 3. Obserwacja chromosomów w komórkach merystematycznych z korzonka cebuli, poddanych działaniu kolchicyny Wykonanie rysunku szczegółowego tzw. C-mitozy 4. Sporządzenie notatki o testach fitobiologicznych. Obserwacja makroskopowa materiału do testu Allium
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczenia Student :
TKANKI WŁAŚCIWE ĆWICZENIE 7. TKANKI OKRYWAJĄCE (20, 21-XI.) Materiał: Digitalis lanatae folium – liść naparstnicy wełnistej Digitalis lanata Ehrhart. – naparstnica wełnista Rodzina: Scrophulariaceae – trędownikowate Stramoni folium – liść bielunia Datura stramonium L. – bieluń dziędzierzawa Rodzina: Solanaceae – psiankowate WŁOSKI SMARDZOWATE Plantaginis lanceolatae folium – liść babki lancetowatej Plantago lanceolata L. – babka lancetowata Rodzina: Plantaginaceae – babkowate WŁOSKI KRZACZKOWATE Althaeae folium – liść prawoślazu Althaea officinalis L. – prawoślaz lekarski Rodzina: Malvaceae – malwowate WŁOSKI DRZEWIASTE Lavandulae flos – kwiat lawendy Lavandula angustifolia Mill. – lawenda lekarska Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate (dawniej Labiatae - wargowe) WŁOSKI BLIŹNIACZE Arnicae flos – kwiat arniki Arnica montana L. – arnika górska (kupalnik górski) Rodzina: Asteraceae – astrowate (dawniej Compositae – złożone) BRODAWKI – PAPILLE Okwiat konwalii Convallaria maialis L. – konwalia majowa Rodzina: Convallariaceae – konwaliowate (dawniej Liliaceae –liliowate) WŁOSKI T-OWATE Absinthii herba – ziele piołunu Artemisia absinthium L. – bylica piołun Rodzina: Asteraceae – astrowate (dawniej Compositae – złożone Zagadnienia do przygotowania: Histologia, podział tkanek roślinnych, tkanka właściwa a tkanka rzekoma (definicje), tkanki stałe i tkanki twórcze. Tkanka okrywająca pierwotna - epiderma (skórka), aparaty szparkowe, włoski okrywające jako wytwory epidermy i cechy diagnostyczne w rozpoznawaniu surowców leczniczych. Wykonanie ćwiczenia: 1. Obserwacja różnych typów włosków okrywających w liściu naparstnicy wełnistej i bielunia. Porównanie liczby i typów włosków obecnych na liściach obu gatunków - na przekrojach poprzecznych liści i w widoku z góry na epidermie. Wykonanie rysunków. 2. Obserwacja włosków maczugowatych na epidermie liścia bielunia – wykonanie rysunku. 3. Obserwacja włosków krzaczkowatych na przekroju poprzecznym liścia prawoślazu (rysunek) i bliźniaczych na kwiatach arniki. 4. Obserwacje włosków smardzowatych , drzewiastych i T-owatych - jako przykłady cech odróżniających surowce lecznicze z grupy Folium. 5. Obserwacja papilli na szczytach okwiatu konwalii (rysunki - lokalizacja i rysunek szczegółowy). Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczenia. Student:
TKANKI WŁAŚCIWE ĆWICZENIE 8. TKANKI WZMACNIAJĄCE (27, 28-XI.) Materiał: ZWARCICA Łodyga dzikiego bzu czarnego Sambucus nigra L. – dziki bez czarny Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate Łodyga jasnoty białej Lamium album L. – jasnota biała Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate (dawniej wargowe) Łodyga pokrzywy zwyczajnej Urtica dioica L. –pokrzywa zwyczajna Rodzina: Urticaceae - pokrzywowate TWARDZICA Quercus cortex – kora dębu Quercus robur L. – dąb szypułkowy Quercus sessilis Ehrh. – dąb bezszypułkowy Rodzina: Fagaceae – bukowate Thaeae folium – liść herbaty Camelia sinensis (Thea sinensis L. ) – herbata chińska Rodzina: Cameliaceae – herbatowate Ogonek liściowy grążela żółtego Nuphar luteum – grążel żółty Rodzina: Nymphaeaceae – grzybieniowate Zagadnienia do przygotowania: Rodzaje tkanek wzmacniających. Cechy tkanek wzmacniających i ich rozmieszczenie w organach roślinnych. Różnice w budowie i lokalizacji kolenchymy i sklerenchymy w roślinach. Rodzaje kolenchymy i sklerenchymy.
Wykonanie ćwiczenia:
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Tkanki właściwe ĆWICZENIE 9. POWIERZCHNIOWE UTWORY WYDZIELNICZE (GRUCZOŁY ZEWNĘTRZNE) (04, 05-XII.) Materiał: Włoski gruczołowe różyczkowate typu Lamiaceae (Labiatae) Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate (wargowe) Mentha piperita L. – mięta pieprzowa Menthae piperitae folium - liść mięty pieprzowej
Melissa officinalis L. – melisa lekarska Melissae officinalis folium - liść melisy lekarskiej
Salvia officinalis L. – szałwia lekarska Salviae officinalis folium - liść szałwii lekarskiej
Lavandula angustifolia Mill. – lawenda lekarska Lavandulae flos - kwiat lawendy
Włoski gruczołowe dwoinkowate typu Asteraceae Rodzina: Asteraceae – astrowate (dawniej Compositae – złożone)
Matricaria recutita L. (=Chamomilla recutita (L.) Rauchert) – rumianek pospolity Matricariae flos - kwiat rumianku Koszyczek rumianku – (Chamomillae anthodium)
Arnica montana L. – arnika górska (kupalnik górski) Arnicae flos - kwiat arniki Zagadnienia do przygotowania: Gruczoły zewnętrzne u roślin. Powstawanie włosków gruczołowych. Odróżnianie dwóch charakterystycznych typów włosków: Lamiaceae (włoski różyczkowate) oraz Asteraceae (włoski dwoinkowate). Budowa włoska różyczkowatego i dwoinkowatego. Olejki eteryczne – skład i zastosowanie lecznicze. Typy aparatów szparkowych występujących w epidermie liści roślin z omawianych rodzin. Gatunki lecznicze i użytkowe z rodzin Lamiaceae i Asteraceae. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wykonanie rysunku szczegółowego.
mikroskopowa włosków gruczołowych i ziaren pyłku.Wykonanie rysunku szczegółowego włoska dwoinkowatego w widoku z góry i z boku na tle korony lub zalążni oraz ziaren pyłku.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Tkanki właściwe ĆWICZENIE 10. TKANKI WYDZIELNICZO-WYDALNICZE (11, 12-XII.) Materiał: KOMÓRKI MLECZNE /RURY MLECZNE/ Taraxaci radix – korzeń mniszka Taraxacum officinale Web. – mniszek lekarski Rodzina: Asteraceae – astrowate KOMÓRKI OLEJKOWE Lauri folium – liść wawrzynu Laurus nobilis L. – wawrzyn szlachetny Rodzina: Lauraceae – wawrzynowate
ZBIORNIKI WYDZIELNICZE Inulae radix – korzeń omanu Inula helenium L.– oman wielki Rodzina: Asteraceae – astrowate Hyperici herba – ziele dziurawca Hypericum perforatum L. – dziurawiec zwyczajny Rodzina: Hypericaceae - dziurawcowate PRZEWODY WYDZIELNICZE Levistici radix – korzeń lubczyku Levisticum officinale Koch. – lubczyk lekarski Rodzina: Apiaceae - selerowate Pini folium – liść sosny Pinus silvestris L. – sosna zwyczajna Rodzina: Pinaceae - sosnowate
Zagadnienia do przygotowania: Układy wydzielniczo-wydalnicze. Znajomość definicji i charakterystyk: rury mleczne, komórki olejkowe, zbiorniki wydzielnicze, przewody wydzielnicze, smugi olejkowe, wydzielina, wydalina, idioblasty, epitet wydzielniczy, wydalacz. Sposoby powstawania zbiorników (schizogeniczny, lizygeniczny, schizolizygeniczny). Skład chemiczny wydalin i wydzielin. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
potrafi podać cechy różniące wydalinę od wydzieliny Tkanki właściwe ĆWICZENIE 11. TKANKI PRZEWODZĄCE (18, 19-XII.) Materiał: Łodyga przestępu Bryonia alba L. – przestęp biały Rodzina: Cucurbitaceae – dyniowate Skrawki barwione floroglucyną w stężonym kwasie solnym. Łodyga pokrzywy Urtica dioica L. – pokrzywa zwyczajna Rodzina: Urticaceae - pokrzywowate
Zagadnienia do przygotowania: Tkanka przewodząca - budowa i funkcje. Budowa i typy wiązek przewodzących. Typy naczyń przewodzących. Znajomość składników tkanek przewodzących w ewolucji świata roślinnego. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie schematu wiązki bikolateralnej oraz rysunku szczegółowego fragmentu protoksylemu.
Wykonanie rysunku naczyń protoksylemu i metaksylemu.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
ĆWICZENIE 12. Sprawdzian teoretyczny I i powtórka do sprawdzianu praktycznego I (08, 09 .I. 2018 r.) Oglądanie preparatów: budowa grzybni i plechy tkankowej glonów, tkanek roślinnych z elementami diagnostycznymi, podziały komórkowe.
Budowa anatomiczna organów roślinnych ĆWICZENIE 13. BUDOWA LIŚCIA IZOLATERALNEGO/EKWIFACJALNEGO (15, 16-I.2018 r.) Materiał: Liść konwalii Convallaria maialis L. – konwalia majowa Rodzina: Convallariaceae - konwaliowate Rutae folium - liść ruty Ruta graveolens L. – ruta zwyczajna Rodzina: Rutaceae – rutowate Liść dziurawca Hypericum perforatum L. – dziurawiec zwyczajny Rodzina: Hypericaceae dziurawcowate Zagadnienia do przygotowania: Rozwój i funkcje liści. Typy i modyfikacje liści. Cechy liścia. Morfologia liści klasy jednoliściennych i dwuliściennych. Morfologia i anatomia liści ekwifacjalnych. Twory epidermalne i inne elementy o znaczeniu diagnostycznym. Liście farmakopealne. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Budowa anatomiczna organów roślinnych ĆWICZENIE 14: BUDOWA LIŚCIA BIFACJALNEGO (22, 23-I. 2018 r.) Materiał: Melissae officinalis folium - liść melisy lekarskiej Melissa officinalis L. – melisa lekarska Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate Vitis idaeae folium – liść borówki brusznicy Vaccinium vitis idaea L. – borówka brusznica Rodzina: Ericaceae - wrzosowate Uvae-ursi folium – liść mącznicy lekarskiej Arctostaphylos uva-ursi L. – mącznica lekarska Rodzina: Ericaceae – wrzosowate
Zagadnienia do przygotowania: Rozwój i funkcje liści. Typy i modyfikacje liści. Cechy liścia. Morfologia liści klasy jednoliściennych i dwuliściennych. Morfologia i anatomia liści ekwifacjalnych i bifacjalnych. Twory epidermalne i inne elementy o znaczeniu diagnostycznym. Liście farmakopealne. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku schematycznego morfologii liścia.
Wykonanie rysunku schematycznego anatomii liścia oraz rysunku szczegółowego intervenium liścia.
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń:
ĆWICZENIE 15. SPRAWDZIAN PRAKTYCZNY I (29, 30-I.2018 r.) - Rozpoznawanie preparatów. Przedstawienie głównych cech budowy
Budowa anatomiczna organów roślinnych ĆWICZENIE 16: BUDOWA PIERWOTNA KORZENIA (05, 06.II.2018) Materiał: Korzeń tataraku Acorus calamus L. – tatarak zwyczajny Rodzina: Araceae – obrazkowate Korzeń kosaćca Iris germanica L. – kosaciec niemiecki, irys niemiecki Rodzina: Iridaceae – kosaćcowate Primulae radix – korzeń pierwiosnki Primula officinalis L. /Hill./ – pierwiosnek lekarski Rodzina: Primulaceae – pierwiosnkowate Valerianae radix – korzeń kozłka Valeriana officinalis L. – kozłek lekarski Rodzina: Valerianaceae – kozłkowate Zagadnienia do przygotowania: Definicja i funkcje korzenia. Typy korzeni. Rozwój korzenia i powstawanie korzeni bocznych. Morfologia i anatomia korzeni o budowie pierwotnej roślin klasy jednoliściennych i dwuliściennych. Tkanka okrywająca, kora pierwotna i walec osiowy, wiązki przewodzące korzeni. Korzenie farmakopealne. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku schematycznego i szczegółowego.
Wykonanie rysunku schematycznego Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń:
II semestr
Botanika II semestr BUDOWA ANATOMICZNA ORGANÓW ROŚLINNYCH ĆWICZENIE 17. Budowa wtórna korzeni (21/22.02.2018r.) Materiał: Belladonnae radix – korzeń pokrzyku Atropa belladonna L. – pokrzyk wilcza jagoda Rodzina: Solanaceae – psiankowate Levistici radix – korzeń lubczyka Levisticum officinale Koch. – lubczyk lekarski Rodzina: Apiaceae – selerowate Taraxaci radix – korzeń mniszka Taraxacum officinale Weber. – mniszek lekarski Rodzina: Asteraceae – astrowate Zagadnienia do przygotowania: Definicja i funkcje korzenia. Typy korzeni. Rozwój korzenia i powstawanie korzeni bocznych. Anatomia korzeni o budowie wtórnej roślin klasy dwuliściennych. Tkanka okrywająca, elementy łyka i drewna wtórnego, promienie rdzeniowe pierwotne i wtórne. Budowa i funkcje kambium. Korzenie farmakopealne.
Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku schematycznego.
Wykonanie rysunków szczegółowych.
Wykonanie rysunku szczegółowego.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń:
ĆWICZENIE 18. Budowa łodyg zielnych: BUDOWA PĘDU SKRZYPU (28.02/01. 03.2018 r.) Materiał: Pęd skrzypu Equisetum arvense L. – skrzyp polny Rodzina: Equisetaceae – skrzypowate
Zagadnienia do przygotowania: Definicja i funkcje pędu. Typy pędów. Morfologia i anatomia pędu skrzypu. Tkanka okrywająca, kora pierwotna, walec osiowy, tkanka mechaniczna, wiązki przewodzące, kanały powietrzne. Gatunki skrzypów występujące w Polsce. Wykonanie ćwiczenia: Obserwacja anatomii pędu skrzypu polnego o budowie pierwotnej w przekroju poprzecznym. Obserwacja lokalizacji kanałów powietrznych, tkanki mechanicznej i miękiszu zieleniowego, endodermy (z pasemkami Caspary’ego) oraz rozmieszczenie i typ wiązek. Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego tkanki przewodzącej. Obserwacja anatomiczna skórki pędu skrzypu z uwzględnieniem kształtu komórek skórki i typu aparatu szparkowego. Obserwacja aparatu szparkowego z listewkami inkrustowanymi krzemionką w komórkach przyszparkowych. Wykonanie rysunku szczegółowego fragmentu skórki z aparatem szparkowym.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczenia: Zna funkcje, rodzaje i budowę pędów. Zna budowę morfologiczną dwóch rodzajów pędów skrzypu (płone, zarodnionośne). Zna budowę anatomiczną pędu skrzypu (przekrój poprzeczny, skórka). Zna lokalizacje krzemionki w aparacie szparkowym.
ĆWICZENIE 19. BUDOWA ŁODYGI NADZIEMNEJ I PODZIEMNEJ JEDNOLIŚCIENNYCH (07/08.03.2018 r.) Materiał: Głąbik konwalii Convallaria maialis L.– konwalia majowa Rodzina: Convallariaceae – konwaliowate
Graminis rhizoma – kłącze perzu Agropyron repens /L./ P.B. – perz pospolity Rodzina: Poaceae – wiechlinowate (dawniej trawy)
Calami rhizoma - kłącze tataraku Acorus calamus L. – tatarak zwyczajny Rodzina: Araceae – obrazkowate
Zagadnienia do przygotowania: Definicja i funkcje łodygi. Budowa morfologiczna i anatomiczna łodygi nadziemnej i podziemnej roślin jednoliściennych. Porównanie obecności i lokalizacji wiązek sitowo-naczyniowych oraz podziału na korę pierwotną i walec osiowy w łodydze podziemnej. Struktura kory pierwotnej (hipoderma, miękisz, endoderma, wiązki przewodzące) i walca osiowego (perycykl, miękisz, wiązki przewodzące) w łodydze podziemnej. Budowa wiązki sitowo-naczyniowej. Skład części sitowej (rurki sitowe, komórki przyrurkowe) oraz części naczyniowej (protoksylem, metaksylem) Wykonanie ćwiczenia: Obserwacja anatomiczna głąbika konwalii na przekroju poprzecznym (epiderma, miękisz zieleniowy, sklerenchyma, wiązki kolateralne zamknięte, miękisz bezzieleniowy). Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego głąbika konwalii na przekroju poprzecznym. Obserwacja anatomiczna kłącza perzu na przekroju poprzecznym (epiderma, hipoderma sklerenchymatyczna, kora pierwotna z endodermą U-owato zgrubiałą, perycykl sklerenchymatyczny, położenie wiązek leptocentrycznych w korze pierwotnej oraz kolateralnych zamkniętych w walcu osiowym, kanał powietrzny). Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego kłącza perzu na przekroju poprzecznym. Obserwacja anatomiczna kłącza tataraku na przekroju poprzecznym (epiderma, hipoderma, kora pierwotna z endodermą i miękiszem powietrznym, perycykl, położenie wiązek leptocentrycznych w walcu osiowym oraz kolateralnych zamkniętych w korze pierwotnej, komórki olejkowe). Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego kłącza tataraku na przekroju poprzecznym.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczenia: Zna funkcje, rodzaje i budowę łodygi nadziemnej i podziemnej roślin jednoliściennych. Zna różnice anatomiczne pomiędzy łodygą nadziemną i podziemną. Zna budowę anatomiczną głąbika konwalii, kłącza perzu i kłącza tataraku (przekrój poprzeczny) z wyszczególnieniem cech diagnostycznych. BUDOWA ANATOMICZNA ORGANÓW ROŚLINNYCH ĆWICZENIE 20. BUDOWA ŁODYGI NADZIEMNEJ I PODZIEMNEJ DWULIŚCIENNYCH (14/15.03.2018 r.) Materiał: Łodyga miłka Adonis vernalis L.– miłek wiosenny Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate Łodyga ruty Ruta graveolens L. – ruta ogrodowa Rodzina: Rutaceae – rutowate Łodyga mydlnicy Saponaria officinalis L. – mydlnica lekarska Rodzina: Caryophyllaceae – goździkowate Łodyga dziurawca Hypericum perforatum L. – dziurawiec zwyczajny Rodzina: Hypericaceae – dziurawcowate Kłącze wężownika (Bistortae rhizoma) Polygonum bistorta L. – rdest wężownik Rodzina: Polygonaceae - rdestowate Kłącze kozłka Valeriana officinalis L. – kozłek lekarski Rodzina: Valerianaceae – kozłkowate Zagadnienia do przygotowania: Budowa morfologiczna i anatomiczna łodygi nadziemnej i podziemnej roślin dwuliściennych. Przebieg przyrostu wtórnego na grubość. Porównanie budowy pierwotnej i wtórnej łodygi z wyszczególnieniem struktury kory pierwotnej (hipoderma, miękisz, endoderma) i walca osiowego (perycykl, wiązki przewodzące kolateralne otwarte, promienie rdzeniowe, rdzeń miękiszowy) w łodydze o budowie pierwotnej oraz obecności tkanek wtórnych (peryderma, kambium, ksylem wtórny i łyko wtórne) w łodydze o budowie wtórnej. Struktura łyka i ksylemu. Wykonanie ćwiczenia: 1a) Obserwacja anatomiczna łodygi o budowie pierwotnej miłka wiosennego na przekroju poprzecznym (epiderma; kora pierwotna składająca się z kolenchymy, miękiszu zieleniowego i bezzieleniowego, endodermy w postaci pochwy skrobionośnej; walec osiowy składający się z perycyklu sklerenchymatycznego, wiązek kolateralnych otwartych, miękiszowego rdzenia łodygi). 1b) Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego łodygi miłka wiosennego na przekroju poprzecznym. 2a) Obserwacja anatomiczna łodygi o budowie wtórnej ruty zwyczajnej na przekroju poprzecznym (epiderma, kolenchymatyczna hipoderma, zbiorniki wydzielnicze, miękisz kory pierwotnej, endoderma, pozostałość po perycyklu w postaci pęków włókien sklerenchymatycznych, floem pierwotny i wtórny, miazga łyko-drzewna, ksylem wtórny, ksylem pierwotny, rdzeń). 2b) Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego łodygi ruty zwyczajnej na przekroju poprzecznym. 3a) Obserwacja anatomiczna łodygi o budowie wtórnej mydlnicy lekarskiej na przekroju poprzecznym (epiderma, kora pierwotna, endoderma, szeroki perycykl sklerenchymatyczny, floem pierwotny i wtórny, kambium, ksylem wtórny i pierwotny, rdzeń) 3b) Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego łodygi mydlnicy lekarskiej na przekroju poprzecznym. 4a) Obserwacja anatomiczna kłącza kozłka lekarskiego na przekroju poprzecznym (peryderma, kora pierwotna z miękiszem spichrzowym i endodermą, walec osiowy, wiązki przewodzące kolateralne otwarte). 4b) Wykonanie rysunku schematycznego kłącza kozłka lekarskiego na przekroju poprzecznym. 5a) Obserwacja anatomiczna kłącza rdestu wężownika na przekroju poprzecznym (peryderma, wiązki przewodzące kolateralne otwarte, miękisz). 5b) Wykonanie rysunku schematycznego kłącza rdestu wężownika na przekroju poprzecznym. Boczne mikroskopy 6a) Obserwacja anatomiczna łodygi dziurawca zwyczajnego na przekroju poprzecznym. 6b) Obserwacja anatomiczna łodygi pokrzywy zwyczajnej na przekroju poprzecznym.
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczenia: Zna różnice pomiędzy łodygami jednoliściennych i dwuliściennych Zna różnice pomiędzy budową anatomiczną łodyg o budowie pierwotnej i wtórnej. Zna różnice anatomiczne pomiędzy łodygą nadziemną i podziemną roślin dwuliściennych. Zna budowę anatomiczną łodygi miłka, ruty, mydlnicy, dziurawca, pokrzywy oraz kłącza kozłka i wężownika z wyszczególnieniem cech diagnostycznych.
BUDOWA ŁODYG ZDREWNIAŁYCH Ćwiczenie 21 BUDOWA GAŁĄZEK (21/22.03.2018r.) Materiał: Gałązka wierzby Salix purpurea L.– wierzba purpurowa Rodzina: Salicaceae – wierzbowate Gałązka dębu Quercus robur L. – dąb szypułkowy Quercus sessilis Ehrh. – dąb bezszypułkowy Rodzina: Fagaceae – bukowate Surowce lecznicze: Salicis cortex – kora wierzby Quercus cortex – kora dębu Zagadnienia do przygotowania: Budowa morfologiczna i anatomiczna gałązek. Przebieg przyrostu wtórnego na grubość. Tkanki twórcze odpowiedzialne za przyrost na grubość (kambium, fellogen). Tkanki stałe wtórne (korek, peryderma powierzchniowa, peryderma głębinowa, kora wtórna, drewno wtórne). Lokalizacja: cortex i lignum, słoi przyrostu rocznego, drewna wiosennego i letniego, bieli i twardziel, martwicy korkowej, przetchlinek. Wykonanie ćwiczenia: 1a) Obserwacja anatomiczna gałązki dębu na przekroju poprzecznym (peryderma z korkiem właściwy, kora pierwotna, perycykliczny pas mechaniczny, kora wtórna z włóknami łykowymi i promieniami rdzeniowymi pierwotnymi i wtórnymi, kambium, ksylem wtórny z pierścieniami przyrostu letniego i wiosennego oraz promieniami rdzeniowymi pierwotnymi i wtórnymi, ksylem pierwotny, rdzeń). 1b) Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego gałązki dębu na przekroju poprzecznym. 2a) Obserwacja anatomiczna gałązki wierzby na przekroju poprzecznym (peryderma z korkiem pozornym, kora pierwotna, włókna perycykliczne, kora wtórna z włóknami łykowymi i promieniami rdzeniowymi pierwotnymi i wtórnymi, kambium, ksylem wtórny z pierścieniami przyrostu letniego i wiosennego oraz promieniami rdzeniowymi pierwotnymi i wtórnymi, ksylem pierwotny, rdzeń). 2b) Wykonanie rysunku schematycznego oraz szczegółowego gałązki wierzby na przekroju poprzecznym. Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczenia: Zna budowę anatomiczną gałązki dębu oraz wierzby z wyszczególnieniem cech diagnostycznych. Zna różnice anatomiczne pomiędzy korkiem właściwym a korkiem pozornym. Zna różnice pomiędzy drewnem wiosennym a letnim. Zna składniki drewna wtórnego oraz łyka wtórnego. Zna położenie cortex i lignum, bieli i twardzieli, martwicy korkowej, przetchlinek. Umie ocenić wiek gałązek po słojach przyrostu rocznego. Zna różnice pomiędzy łodygami jednoliściennych i dwuliściennych Zna różnice pomiędzy budową anatomiczną łodyg o budowie pierwotnej i wtórnej. Zna różnice anatomiczne pomiędzy łodygą nadziemną i podziemną roślin dwuliściennych. Zna budowę anatomiczną łodygi miłka, ruty, mydlnicy, dziurawca, pokrzywy oraz kłącza kozłka i wężownika z wyszczególnieniem cech diagnostycznych. Budowa anatomiczna organów roślinnych Ćwiczenie 22. KWIATY, OWOCE, NASIONA (04/05.04.2018r.) Materiał: Trigonellae foenugraeci semen – nasienie kozieradki Trigonella foenum graecum L. – kozieradka pospolita Rodzina: Fabaceae – bobowate Lini semen – nasienie lnu Linum usitatissimum – len zwyczajny Rodzina: Linaceae – lnowate Nasiono fasoli Phaseolus vulgaris L. – fasola zwyczajna Rodzina: Fabaceae – bobowate (dawniej Papilionaceae – motylkowate) Ricini semen – nasienie rącznika Ricinus communis L. – rącznik pospolity Rodzina: Euphorbiaceae - wilczomleczowate Zagadnienia do przygotowania: Podział i charakterystyka kwiatów i kwiatostanów. Powstawanie nasion. Pojęcia : nasiona bielmowe, bezbielmowe, obielmowe (z przykładami). Budowa morfologiczna i anatomiczna nasion. Znaczenie biologiczne, lecznicze i spożywcze wybranych nasion. Nasiona jako surowce lecznicze – przykłady. Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku szczegółowego
Wykonanie rysunków szczegółowych Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Budowa anatomiczna organów roślinnych ĆWICZENIE 23. BUDOWA OWOCÓW SUCHYCH (11/12.04.2018r.) Charakterystyka roślin z rodzin Apiaceae, Fabaceae, Brassicaceae. Materiał: Owoce suche pękające: Owoc ostróżki, ostróżeczki, orlika Delphinium L. - ostróżka Consolida regalis S.F.Gray – ostróżeczka polna Aquilegia L. - orlik Rodzina : Ranunculaceae – jaskrowate Phaseoli fructus – owoc fasoli Phaseolus vulgaris L. – fasola zwyczajna Rodzina: Fabaceae – bobowate (dawniej Papilionaceae – motylkowate) Sinapis albae fructus – owoc gorczycy białej Sinapis alba L. – gorczyca biała Owoc tasznika pospolitego Capsella bursa-pastoris L. Med. – tasznik pospolity Rodzina: Brassicaceae – kapustowate (dawniej Cruciferae – krzyżowe) Owoc dziurawca Hypericum perforatum L. – dziurawiec zwyczajny Rodzina: Hypericaceae – dziurawcowate Owoc bielunia Datura stramonium L. – bieluń dziędzierzawa Rodzina: Solanaceae – psiankowate Gossypi fructus – owoc bawełny Gossypium sp. – bawełna Rodzina: Malvaceae – ślazowate Owoce suche niepękające: Foeniculi fructus – owoc kopru Foeniculum capillaceum Gilib. – koper włoski Anisi fructus – owoc anyżu Pimpinella ani sum L. – biedrzeniec anyż Carvi fructus – owoc kminku Carum carvi L. – kminek zwyczajny Coriandri fructus – owoc kolendry Coriandrum sativum L. – kolendra siewna Rodzina: Apiaceae – selerowate (dawniej Umbelliferae - baldaszkowate) Helianthi fructus – owoc słonecznika Helianthus annuus L. – słonecznik zwyczajny Rodzina: Asteraceae – astrowate Coryli fructus – owoc leszczyny Corylus avellana L. – leszczyna pospolita Rodzina: Betulaceae – brzozowate Tritici fructus – owoc pszenicy Triticum vulgare Vill. (syn. T. aestivum) – pszenica zwyczajna Rodzina: Poaceae – wiechlinowate (dawniej Gramineae- trawy) Owoc klonu, jesionu Fraxinus excelsior L.– jesion wyniosły Rodzina: Oleaceae - oliwkowate Acer platanoides L. – klon zwyczajny Rodzina: Aceraceae - klonowate Zagadnienia do przygotowania: Powstawanie owoców. Podział i charakterystyka owoców. Pojęcia : owoc prawdziwy, rzekomy, owoce złożone, owocostany (z przykładami). Budowa owocni. Struktura i występowanie owoców suchych i mięsistych. Znaczenie biologiczne, lecznicze i spożywcze wybranych owoców. Owoce jako surowce lecznicze - przykłady. Morfologia i nazwy jadalnych i trujących owoców. Cechy morfologiczne farmakopealnych owoców z rodziny Apiaceae. Charakterystyka ogólna rodzin : Apiaceae, Fabaceae, Brassicaceae (typy kwiatostanów, budowa kwiatów, typy owoców, główni przedstawiciele- ważne gatunki lecznicze, spożywcze, inne użytkowe). Wykonanie ćwiczenia:
Wykonanie rysunku szczegółowego Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Budowa anatomiczna organów roślinnych Ćwiczenie 24. BUDOWA OWOCÓW MIĘSISTYCH (18/19.04.2018r.) OWOCE ZŁOŻONE I OWOCOSTANY Charakterystyka roślin z rodziny Rosaceae i Solanaceae Materiał: Juniperi pseudo-fructus – owoc jałowca Juniperus communis L. – jałowiec pospolity Rodzina: Cupressaceae – cyprysowate Pruni fructus – owoc śliwy Prunus spinosa L. – śliwa tarnina Rodzina: Rosaceae – różowate Owoc dzikiego bzu czarnego Sambucus nigra L. – dziki bez czarny Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate Myrtilli fructus - owoc borówki czarnej Vaccinium myrtillus L. – borówka czarna Rodzina : Ericaceae – wrzosowate Capsici fructus – owoc papryki Capsicum annuum L. – pieprzowiec roczny (papryka roczna) Rodzina: Solanaceae – psiankowate Rosae pseudo-fructus – owoc róży Rosa canina L. – róża dzika Rodzina: Rosaceae – różowate Owoce złożone: truskawki, poziomki - Fragaria L., maliny, jeżyny- Rubus L., Owocostany: ananasa - Ananas Mill., morwy - Morus L., figi – Ficus L. Zagadnienia do przygotowania: Powstawanie owoców. Podział i charakterystyka owoców. Pojęcia : owoc prawdziwy, rzekomy, owoce złożone, owocostany (z przykładami). Budowa owocni. Struktura i występowanie owoców mięsistych. Znaczenie biologiczne, lecznicze i spożywcze wybranych owoców. Owoce jako surowce lecznicze - przykłady. Morfologia i nazwy jadalnych i trujących owoców. Charakterystyka ogólna rodzin : Rosaceae i Solanaceae (typy kwiatostanów, budowa kwiatów, typy owoców, główni przedstawiciele - ważne gatunki lecznicze, spożywcze, trujące). Wykonanie ćwiczenia:
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Ćwiczenie 25. Sprawdzian praktyczny II (25/26.04.2018r.) Systematyka roślin Ćwiczenie 26. OZNACZANIE ROŚLIN JEDNO- I DWULIŚCIENNYCH Z RODZIN : LILIACEAE, CONVALLARIACEAE, ALLIACEAE I APIACEAE (09/10.05.2018r.) Materiał: Świeże, kwitnące okazy roślin z rodzin: LILIACEAE, CONVALLARIACEAE, ALLIACEAE * P 3+3 A 3+3 G(3) lub * P(3+3) A 3+3 G(3) APIACEAE * K5 C5 A5 G(2) (słupek dolny, kreska nad (2)) Zagadnienia do przygotowania: Charakterystyka morfologiczna i anatomiczna roślin z klas jedno- i dwuliściennych (Liliopsida i Magnoliopsida). Charakterystyka ogólna rodzin : Liliaceae, Convallariaceae, Alliaceae i Apiaceae. Typy kwiatostanów, budowa kwiatów, typy owoców, główni przedstawiciele - ważne gatunki lecznicze i użytkowe. Wzory i narysy kwiatowe. Zasady oznaczania roślin. Wykonanie ćwiczenia:
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
Systematyka roślin Ćwiczenie 27. OZNACZANIE ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH Z RODZIN : LAMIACEAE, ASTERACEAE I FABACEAE (16/17.05.2018r.) Materiał: Świeże, kwitnące okazy roślin z rodzin: LAMIACEAE ( strzałka z grotem do góry) K(5) [C(2+3) A2+2 ] G(2) lub (strzałka z grotem do góry) K(5) [C(5) A2+2 ] G(2) ASTERACEAE * (strzałka z grotem do góry) K0 [ C(5) A (5)] G(2) FABACEAE (strzałka z grotem do góry) K(5) C5 A(9)+1 G(1) Zagadnienia do przygotowania: Charakterystyka morfologiczna i anatomiczna roślin z klasy dwuliściennych. Charakterystyka ogólna rodzin : Lamiaceae, Asteraceae i Fabaceae. Typy kwiatostanów, budowa kwiatów, typy owoców, główni przedstawiciele - ważne gatunki lecznicze i użytkowe. Wzory i narysy kwiatowe. Zasady oznaczania roślin. Wykonanie ćwiczenia:
Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczeń Student:
ANALIZA ZIAREN PYŁKU ĆWICZENIE 28. (23/24.05.2018r.) Materiał: Pyłek brzozy Betula sp. – brzoza Pyłek olszy czarnej Alnus glutinosa (L.) Gaertn. – olsza czarna Pyłek leszczyny pospolitej Corylus avellana L. - leszczyna pospolita Rodzina: Betulaceae - brzozowate Pyłek sosny zwyczajnej Pinus silvestris L. – sosna zwyczajna Rodzina: Pinaceae - sosnowate Pyłek babki lancetowatej Plantago lanceolata L. – babka lancetowata Rodzina: Plantaginaceae - babkowate Pyłek bzu czarnego Sambucus nigra L. – bez czarny Rodzina: Caprifoliaceae - przewiertnikowate Pyłek słonecznika Helianthus annuus L. – słonecznik zwyczajny Rodzina: Asteraceae - astrowate
Zagadnienia do przygotowania: Rozwój gametofitu męskiego. Funkcja ziaren pyłku. Proces zapylenia i podwójnego zapłodnienia. Cechy budowy pyłku (mikromorfologiczne: kształt, rzeźba powierzchni egzyny, pory, bruzdy). Skład chemiczny i struktura egzyny (sporopolenina; endo-, i ektoegzyna) i intyny (celuloza). Znaczenie analizy pyłkowej w biologii (palinotaksonomia, paleobiogeografia) i medycynie (apiterapia, alergologia). Terminy pylenia roślin alergennych (kalendarz pylenia). Alergenność pyłku. Definicja i dziedziny palinologii (aeropalinologia, palinologia medyczna, paleopalinologia, palinologia kryminalistyczna, melissopalinologia). Wykonanie ćwiczenia: Obserwacja mikroskopowa z oceną kształtu ziaren pyłku, rzeźby powierzchni egzyny, obecności porów i bruzd. Wykonanie rysunku schematycznego ziaren pyłku. Wiedza i umiejętności nabyte po wykonaniu ćwiczenia: Zna funkcje i budowę ziaren pyłku. Zna budowę mikromorfologiczną ziaren pyłku i różnice pomiędzy ziarnami pyłku omawianych gatunków roślin. Umie wyjaśnić znaczenie palinologii w praktyce i w naukach przyrodniczych. Kultury in vitro Ćw. 29 ROŚLINNE KULTURY IN VITRO W FARMACJI (06/07.06.2018r.) Materiał:
Zagadnienia do przygotowania: podział i charakterystyka rodzajów roślinnych kultur in vitro: kalus, zawiesina komórkowa, kultury organów normalnych i transformowanych (korzenie włośnikowate), kultury pędowe (mikrorozmnażanie); somatyczne nasiona; hodowle roślinne w bioreaktorach; biosynteza metabolitów w kulturach in vitro; biotransformacja; charakterystyka procesów zachodzących w warunkach in vitro: organogeneza (kaulogeneza, ryzogeneza) i embriogeneza pośrednia i bezpośrednia; skład pożywek hodowlanych; podział regulatorów wzrostu i rozwoju roślin (fitohormonów) i ich wpływ na zdolność morfogenetyczną komórek; pojęcia: kultury in vitro, pierwotna i właściwa kultura; eksplantat, pasaż, elicytacja, dyferencjacja i dedyferencjacja. Wykonanie ćwiczenia: 1. Poznanie podstaw teoretycznych dotyczących roślinnych kultur in vitro w farmacji na sali ćwiczeń. 2. Praktyczne zapoznanie się z wyposażeniem laboratorium biotechnologicznego, pokoju hodowlanego i zasadami pracy w komorze laminarnej w Katedrze i Zakładzie Botaniki Farmaceutycznej i Biotechnologii Roślin. 3. Zapoznanie się z wyposażeniem pracowni fitochemicznej w Katedrze. 4. Zapoznanie się z profilem badań Katedry na przykładzie posterów wywieszonych w Katedrze. Wiedza i umiejętności nabyte podczas wykonywania ćwiczeń: Student:
Ćwiczenie 30. Sprawdzian praktyczny III (13/14.06.2018 r.) SPRAWDZIAN PRAKTYCZNY III
ZARODNIKOWE
L y c o p o d i u m c l a v a t u m L. LYCOPODIACEAE Widłak goździsty, CHR. (gat.chroniony), Lycopodium
E q u i s e t u m a r v e n s e L., EQUISETACEAE Skrzyp polny, Equiseti herba FP VIII
NAGONASIENNE
G i n k g o b i l o b a L., GINKGOACEAE Miłorząb dwuklapowy, Ginkgonis folium FP VIII
J u n i p e r u s c o m m u n i s L., CUPRESSACEAE Jałowiec pospolity, Iuniperi pseudo-fructus FP VIII
T a x u s b a c c a t a L., TAXACEAE Cis pospolity, CHR. (gatunek chroniony), Taxi cortex, Taxi folium
OKRYTONASIENNE DWULIŚCIENNE
APIACEAE (=UMBELLIFERAE)
C o r i a n d r u m s a t i v u m L. Kolendra siewna, Coriandri fructus FP VIII
C a r u m c a r v i L. Kminek zwyczajny, Carvi fructus FP VIII
F o e n i c u l u m c a p i l l a c e u m Gilib. (=F.vulgare Mill.) Fenkuł włoski (Koper włoski), Foeniculi fructus FP VIII ASTERACEAE (=COMPOSITAE)
A c h i l l e a m i l l e f o l i u m L. Krwawnik pospolity, Millefolii herba FP VIII
A r t e m i s i a a b s i n t h i u m L. Bylica piołun, Absinthii herba FP VIII
C a l e n d u l a o f f i c i n a l i s L. Nagietek lekarski, Calendulae flos FP VIII (Calendulae anthodium)
E c h i n a c e a p u r p u r e a L. Jeżówka purpurowa, Echinaceae purpureae herba FP VIII, Echinaceae purpureae radix FP VIII
H e l i c h r y s u m a r e n a r i u m (L.) Moench. Kocanki piaskowe , CHR., Helichrysi inflorescentia
M a t r i c a r i a r e c u t i t a L. (=Chamomilla recutita (L.) Rauchert) Rumianek pospolity, Matricariae flos FP VIII (Chamomillae anthodium FP VI)
S i l y b u m m a r i a n u m (L.) Gaertn. Ostropest plamisty, Silybi mariani fructus FP VIII
S o l i d a g o v i r g a u r e a L. Nawłoć pospolita, Solidaginis virgaureae herba FP VIII
T u s s i l a g o f a r f a r a L. Podbiał pospolity, Farfarae folium
BRASSICACEAE (=CRUCIFERAE)
C a p s e l l a b u r s a - p a s t o r i s (L.) Med. Tasznik pospolity, Bursae pastoris herba
CANNABACEAE
H u m u l u s l u p u l u s L. Chmiel zwyczajny, Lupuli flos FP VIII ( Lupuli strobilus ) - szyszka chmielu (żeńskie kwiatostany)
CARYOPHYLLACEAE
S a p o n a r i a o f f i c i n a l i s L. Mydlnica lekarska, Saponariae radix
CAPRIFOLIACEAE
S a m b u c u s n i g r a L. Dziki bez czarny, Sambuci flos FP VIII, Sambuci fructus
ERICACEAE
A r c t o s t a p h y l o s u v a - u r s i L. Mącznica lekarska, CHR., Uvae ursi folium FP VIII
V a c c i n i u m m y r t i l l u s L. Borówka czarna, Myrtilli fructus FP VIII , Myrtilli folium
V a c c i n i u m v i t i s - i d a e a L. Borówka brusznica, Vitis - idaeae folium FP VI
FABACEAE (=PAPILIONACEAE)
G l y c y r r h i z a g l a b r a L. Lukrecja gładka, Glycyrrhizae radix
M e l i l o t u s o f f i c i n a l i s (L.) Lam. Nostrzyk żółty, Meliloti herba FP VIII
O n o n i s s p i n o s a L. Wilżyna ciernista, CHR., Ononidis radix FP VIII
T r i g o n e l l a f o e n u m - g r a e c u m L. Kozieradka pospolita, Trigonellae foenugraeci semen FP VIII
FAGACEAE
Q u e r c u s s e s s i l i s Ehrh. i Q.r o b u r L. Dąb bezszypułkowy i szypułkowy, Quercus cortex FP VIII
GENTIANACEAE
C e n t a u r i u m u m b e l l a t u m Gilib. Tysiącznik pospolity (Centuria pospolita), CHR., Centaurii herba FP VIII
HYPERICACEAE (=GUTTIFERAE)
H y p e r i c u m p e r f o r a t u m L. Dziurawiec zwyczajny, Hyperici herba FP VIII
LAMIACEAE (LABIATAE)
L a m i u m a l b u m L. Jasnota biała, Lamii albi flos
L a v a n d u l a a n g u s t i f o l i a Mill. ( =L. o f f i ci n a l i s L. Chaix ex Villars, L. vera De Lawenda lekarska, Lavandulae flos FP VIII Candolle)
M e l i s s a o f f i c i n a l i s L. Melisa lekarska, Melissae folium FP VIII
M e n t h a p i p e r i t a L. Mięta pieprzowa, Menthae piperitae folium FP VIII
S a l v i a o f f i c i n a l i s L. Szałwia lekarska, Salviae officinalis folium FP VIII
T h y m u s v u l g a r i s L. Tymianek pospolity, Thymi herba FP VIII
LINACEAE
L i n u m u s i t a t i s s i m u m L. Len zwyczajny, Lini semen FP VIII
MALVACEAE
A l t h a e a o f f i c i n a l i s L. Prawoślaz lekarski, Althaeae radix FP VIII, Althaeae folium FP VIII
MENYANTHACEAE
M e n y a n t h e s t r i f o l i a t a L. Bobrek trójlistkowy, Menyanthidis trifoliatae folium FP VIII
OENOTHERACEAE
O e n o t h e r a b i e n n i s L. Wiesiołek dwuletni, Oenotherae semen
PAPAVERACEAE
C h e l i d o n i u m m a i u s L. Glistnik jaskółcze ziele, Chelidonii herba FP VIII
P a p a v e r s o m n i f e r u m L. Mak lekarski, Opium crudum FP VIII
PLANTAGINACAE
P l a n t a g o l a n c e o l a t a L. Babka lancetowata, Plantaginis lanceolatae folium FP VIII
POLYGONACEAE
P o l y g o n u m a v i c u l a r e L. Rdest ptasi, Polygoni avicularis herba FP VIII
P o l y g o n u m b i s t o r t a L. Rdest wężownik, Bistortae rhizoma FP VIII
PRIMULACEAE
P r i m u l a v e r i s L. (=P r i m u l a o f f i c i n a l i s (L.) Hill.) Pierwiosnka lekarska, CHR., Primulae radix FP VIII
RANUNCULACEAE
A d o n i s v e r n a l i s L. Miłek wiosenny, CHR., Adonidis vernalis herba FP VI
RHAMNACEAE
F r a n g u l a a l n u s Mill. Kruszyna pospolita, CHR., Frangulae cortex FP VIII
ROSACEAE
C r a t a e g u s m o n o g y n a Jacq. i / lub C. l a e v i g a t a (Poir.) D.C.(=C.oxyacantha L.) Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy, Crataegi folium cum flore FP VIII ( Crataegi inflorescentia FP VI), Crataegi fructus FP VIII
F i l i p e n d u l a u l m a r i a (L.) Maxim. Wiązówka błotna, Filipendulae ulmariae herba FP VIII, Ulmariae flos
P o t e n t i l l a e r e c t a (L.) Hampe (=P.tormentilla Neck) Pięciornik kurze ziele, Tormentillae rhizoma FP VIII
R o s a c a n i n a L. Róża dzika, Rosae pseudo- fructus FP VIII
SCROPHULARIACEAE
D i g i t a l i s l a n a t a L. Naparstnica wełnista, Digitalis lanatae folium
D i g i t a l i s p u r p u r e a L. Naparstnica purpurowa, CHR., Digitalis purpureae folium FP VIII
SOLANACEAE
A t r o p a b e l l a d o n n a L. Pokrzyk wilcza – jagoda, CHR., Belladonnae folium FP VIII, Belladonnae radix
C a p s i c u m a n n u u m L. Pieprzowiec roczny (Pieprz turecki, Papryka), Capsici fructus FP VIII
D a t u r a s t r a m o n i u m L. Bieluń dziędzierzawa, Stramonii folium FP VIII
TILIACEAE
T i l i a c o r d a t a Mill. i T. p l a t y p h y l l o s Scop. Lipa drobnolistna i szerokolistna, Tiliae flos FP VIII (Tiliae inflorescentia)
URTICACEAE
U r t i c a d i o i c a L. Pokrzywa zwyczajna, Urticae folium FP VIII
VALERIANACEAE
V a l e r i a n a o f f i c i n a l i s L. Kozłek lekarski, Valerianae radix FP VIII
VIOLACEAE
V i o l a t r i c o l o r L. Fiołek trójbarwny, Violae herba cum flore FP VIII
JEDNOLIŚCIENNE
ARACEAE
A c o r u s c a l a m u s L. Tatarak zwyczajny, Calami rhizoma
CONVALLARIACEAE
C o n v a l l a r i a m a i a l i s L. Konwalia majowa, CHR., Convallariae herba FP VI
POACEAE (=GRAMINEAE)
A g r o p y r o n r e p e n s (L.) P.B. Perz właściwy, Graminis rhizoma FP VIII (Agropyri rhizoma)
Systematyka do sprawdzianu III praktycznego Gromada: Telomophyta – rośliny telomowe (osiowe) Podgromada: Lycophytina - Widłakowe Klasa: Lycopsida – Widłaki jednakozarodnikowe Lycopodium clavatum L. Podgromada: Sphenophytina – Skrzypowe Klasa: Sphenopsida – członolistne Equisetum arvense L. Podgromada : Pinophytina – Nagozalążkowe drobnolistne Klasa: Ginkgopsida – miłorzębowe Ginkgo biloba L. Klasa: Pinopsida – szpilkowe Taxus baccata L. Juniperus communis L. Podgromada: Magnoliophytina – Okrytozalążkowe Klasa: Magnoliopsida – (=Dicotyledones) – dwuliścienne Klasa: Liliopsida – (=Monocotyledones) - jednoliścienne
|
|||||||